V Kongres Osób z Niepełnosprawnościami odbył się 10 października 2019 r. w Warszawie.
Krzysztof Kurowski Przewodniczący Rady Kongresu rozpoczął słowami:
“Tematem przewodnim tegorocznego Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami była aktywność obywatelska osób z niepełnosprawnościami. Oprócz niezwykle interesującej sesji plenarnej, podczas której poszukiwaliśmy odpowiedzi na pytania o rodzaje podejmowanej aktywności obywatelskiej przez osoby z niepełnosprawnościami oraz bariery w tych działaniach, dyskutowaliśmy
w 6 sesjach tematycznych. Sesje odnosiły się do różnorodnych aspektów aktywności obywatelskiej – tj. społecznej, rzeczniczej, zawodowej, oraz różnych czynników mających na nią wpływ – zarówno sytuacji samych osób z niepełnosprawnościami, jak i wpływu otoczenia, uwarunkowań zewnętrznych.
Wszystkim prowadzącym, Uczestnikom i Uczestniczkom dyskusji dziękujemy za aktywność, otwartość i dzielenie się doświadczeniem.Przedstawiamy Państwu podsumowanie dyskusji V Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami w roku 2019 mając nadzieję, że wypracowane postulaty będą wykorzystywane w Państwa działaniach rzeczniczych.”
Sesja 1. Praca – moja aktywność obywatelska
Prowadzący: dr Sylwia Daniłowska, Dariusz Gosk, Aneta Olkowska, Emilia Malinowska-Olejnik – Fundacja Aktywizacja
Tematy szczegółowe
– czy praca jest aktywnością obywatelską?
– czy i jak służy społecznemu dobru zarówno na poziomie lokalnym jak i krajowym?
– jak praca może wpłynąć na nas, jako aktywnych i odpowiedzialnych obywateli?
Podsumowanie
W trakcie sesji rozmawialiśmy o tym jak praca wpływa na aktywność obywatelską. Praca ma szczególne znaczenie w życiu osób z niepełnosprawnościami. Rosnącą aktywność na rynku pracy (niestety w dalszym ciągu zdecydowanie niższą niż w innych państwach europejskich) widać w danych statystycznych. Jednocześnie obserwujemy coraz większe zainteresowanie zatrudnianiem tej grupy przez pracodawców. Podczas sesji dyskutowaliśmy o tym, w jaki sposób fakt posiadania pracy, podejmowania aktywności zawodowej wpływa na nas samych, jako aktywnych i odpowiedzialnych obywateli. Poza tym, że praca zapewnia komfort finansowy, czy poczucie bezpieczeństwa ma też niezwykle istotny wpływ na poczucie własnej wartości, które jest kluczem do aktywności na innych polach. Dlatego też można stwierdzić, że wyjątkowość pracy polega na tym, że sama jest rodzajem aktywności obywatelskiej, ale też wpływa na jej inne przejawy.
Postulaty:
1.Zniesienie pułapki rentowej jako zjawiska utrudniającego życie osobom
z niepełnosprawnościami:
a)obecne tzw. progi dorabiania do renty blokują awans i rozwój zawodowy osób
z niepełnosprawnościami. Osoby te obawiają się wyższych zarobków przed utratą świadczenia rentowego, aplikują na oferty pracy poniżej swoich kwalifikacji
i umiejętności zawodowych,
b)obecne tzw. progi dorabiania blokują również możliwość korzystania z usług prywatnych np. opieki zdrowotnej czy rehabilitacji lub innych dóbr (w tym kultury), ponieważ są one cenowo niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami,
c)utrzymująca się tzw. pułapka rentowa hamuje i zniechęca do aktywności zawodowej, społecznej, kulturalnej, czy politycznej osoby z niepełnosprawnościami prowokując tym samym ich bierność w ww. aspektach oraz świadome skazanie na dalsze pozostanie w grupie świadczeniobiorców.
2.Dążenie do rozwiązań zrównujących płace osób z niepełnosprawnościami
z pozostałymi grupami:
a)wynagrodzenie jest największym motywatorem każdej osoby pracującej. Obecny mechanizm rynkowego przyzwolenia na wynagradzanie pracowników
z niepełnosprawnościami na najniższym poziomie jest krzywdzący, niesprawiedliwy, pozbawiający godnego wynagradzania za takie same efekty pracy,
b)obecne rozwiązania są rozwiązaniami dyskryminującymi pracowników
z niepełnosprawnościami.
3.Dążenie do likwidacji barier m.in. komunikacyjnych, architektonicznych, w zakresie równego dostępu do stanowisk pracy, aby zrównać na rynku pracy możliwości osób
z niepełnosprawnościami z pozostałymi grupami zawodowymi.
4.Edukowanie społeczeństwa (ze szczególnym naciskiem na pracodawców) o dużym potencjale i możliwościach zawodowych osób z niepełnosprawnościami.
Sesja 2. Self-adwokaci i self-adwokatki o wspieranym podejmowaniu decyzji
Prowadzący: dr Monika Zima-Parjaszewska, Karolina Makowiecka, Bartosz Józefowicz, Klaudia Majewska, Joanna Hajduk – Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną
Tematy szczegółowe
Co to jest wspierane podejmowanie decyzji?
Kto to jest self-adwokat i self-adwokatka?
Dlaczego ubezwłasnowolnienie nie jest dobre?
Podsumowanie
Podczas sesji przypomnieliśmy sobie najważniejsze prawa osób z niepełnosprawnościami. Wyjaśniliśmy też, kto to jest self-adwokat i self-adwokatka. Dyskutowaliśmy o tym, co to jest niezależne życie. Każda osoba z niepełnosprawnością ma prawo do niezależnego życia.
Self-adwokaci i self-adwokatki podzieli się na 4 grupy i dyskutowali o tym, jakie decyzje podejmują w życiu, jakich decyzji nie mogą podejmować, czego (jakiego wsparcia) potrzebują do podejmowania decyzji oraz czy self-adwokatura pomogła im w niezależnym życiu. Dyskusja doprowadziła do wniosku, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną podejmują bardzo mało decyzji dotyczących swojego życia. Przede wszystkim dlatego, że zarówno rodzice jak i kadra zamiast ich wspierać, opiekują się nimi i nie pozwalają im na samodzielność. Self-adwokaci i self-adwokatki mają świadomość tego, że niektóre decyzje mogą być trudne, mieć poważne konsekwencje, ale oczekują wsparcia, a nie wyręczania lub ubezwłasnowolnienia.
Postulaty:
1.Wprowadzenie wspieranego podejmowania decyzji i możliwości samostanowienia przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
2.Likwidacja ubezwłasnowolnienia.
3.Realizacja niezbędnego, indywidualnego wsparcia każdej osoby zamiast opiekowania się nią.
4.Podniesienie świadomości rodziców i kadry, którzy często ze strachu, wygody, ograniczają niezależność osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Sesja 3 – Wdrażanie Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami lokalnie – od planowania do skutecznego działania.
Prowadzący: dr hab. Paweł Kubicki – Szkoła Główna Handlowa, Magdalena Kocejko – Szkoła Główna Handlowa, Stowarzyszenie Instytut Niezależnego Życia
Tematy szczegółowe
– jak można działać na rzecz wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych lokalnie
– jakie działania trzeba podjąć żeby osobom z niepełnosprawnościami żyło się lepiej w swoich społecznościach
– jak budować sojusze i co robić, żeby lokalna polityka wobec niepełnosprawności powstawała w myśl zasady „Nic o nas bez nas”, a osoby z niepełnosprawnościami mogły aktywnie ją współtworzyć.
– dobre praktyki z innych krajów wypracowane w ramach międzynarodowego projektu CISCOS poświęconego przygotowaniu społeczności lokalnych do wdrażania Konwencji.
Podsumowanie
W czasie sesji rozmawialiśmy o tym, że zmiany rzadko dzieją się same. Podyskutowaliśmy o tym, jak wprowadzać ważne tematy na agendę polityki – co sprawia, że problem staje się ważny, interesuje się nim opinia publiczna i politycy. Staraliśmy się odpowiedzieć na pytanie, jak do takiego zainteresowania doprowadzić i jak wpływać na to, że nagłośnione problemy doczekują się rozwiązań. Rozmawialiśmy też o tym, kim mogą być lokalnie sojusznicy osób z niepełnosprawnościami i jak budować „masę krytyczną” do społecznej zmiany. Wśród postulatów, które wypłynęły w czasie sesji głośno wybrzmiało, że lokalnie jest bardzo mała wiedza o Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami i trzeba to zmienić.
Postulaty
1.Wzmocnienie lokalnej reprezentacji osób z niepełnosprawnościami.
2.Realizacja zasady „Nic o nas bez nas” nie tylko w dużych miastach, ale też
w mniejszych gminach i powiatach.
Sesja 4. Wybory (nie)dostępne – aspekty prawne i techniczne
Prowadzący: Anna Rozborska – Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Aldona Witkowska – Polski Związek Głuchych
Jacek Zadrożny – Stowarzyszenie Instytut Niezależnego Życia
Jarosław Zbieranek – Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
Tematy szczegółowe
– co można jeszcze zrobić, by wybory były w pełni dostępne?
– jakie rozwiązania powinniśmy postulować, tak by uwzględnić potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami?
– kto powinien być odpowiedzialny za pełną dostępność wyborów?
Postulaty:
1)Apel do komitetów wyborczych o dostępne materiały wyborcze, w tym dostępne multimedia, opracowanie w tekście łatwym do czytania i zrozumienia. Organizowanie kampanii i wydarzeń w miejscach dostępnych architektonicznie i w sposób dostępny dla wszystkich. To pozwoli podjąć świadomą decyzję wyborczą.
2)Wszystkie lokale wyborcze powinny być dostępne. Aktualne rozporządzenie powinno być rozszerzone na otoczenie lokali wyborczych. Przepisy obecnie obowiązujące powinny być restrykcyjnie przestrzegane.
3)Szkolenia członków komisji wyborczych powinny obejmować kwestie wyborców
z niepełnosprawnościami.
4)Obwodowe komisje wyborcze powinny mieć zapewnioną możliwość komunikowania się
z osobami głuchymi w polskim języku migowym.
5)Podjęcie badań nad wprowadzeniem nowoczesnych rozwiązań technicznych umożliwiających osobom z niepełnosprawnością wzroku oraz o ograniczonej sprawności manualnej samodzielne oddawanie głosów, w tym e-voting.
6)Nakładki brajlowskie na karty do głosowania powinny wrócić do wszystkich lokali wyborczych, przynajmniej do czasu wprowadzenia innych efektywnych rozwiązań dla niewidomych wyborców.
7)Dowóz wyborców z niepełnosprawnościami do lokali wyborczych powinien stać się obowiązkiem samorządu.
8)Przywrócenie możliwości głosowania korespondencyjnego dla wszystkich wyborców.
9)Zagwarantowanie praw wyborczych osobom ubezwłasnowolnionym.
Sesja 5. Warunki prawne i techniczne dostępności życia publicznego dla osób z niepełnosprawnościami
Prowadzący: Przedstawiciele Fundacji Integracja
Tematy szczegółowe
– czy infrastruktura polskich organów publicznych jest gotowa na aktywistki i aktywistów z niepełnosprawnościami?
– jaki wpływ na aktywność obywatelską ma dostępność? Jest jedynie przeszkodą czy może się też stać impulsem do działania?
– czy osoby z niepełnosprawnościami mają łatwy dostęp do uczestnictwa w życiu publicznym, a także związanych z nim zawodów (np. adwokat, urzędnik, dziennikarz)?
– prezentacja m.in. wyniki drugiej edycji przeprowadzonego przez Integrację LAB i portal www.niepelnosprawni.pl badania dostępności biur poselskich i senatorskich dla osób z niepełnosprawnościami
Podsumowanie
Gdzie są osoby z niepełnosprawnościami? To sygnał od jednego z doradców zawodowych, który nie może znaleźć chętnych do pracy na nieraz bardzo atrakcyjnych stanowiskach.
Wniosek: osoby z niepełnosprawnościami same powinny wyjść z aktywnością. Nie chodzi tylko o pracę. Rzecz w jakiejkolwiek aktywności, w tym w działaniach na rzecz siebie i pewnej grupy ludzi. Bez myślenia typu: „weźcie to za mnie załatwcie”. Nie! Jeśli coś Cię gniecie, wkurza i spać przez to nie możesz, to sam rozpocznij walkę. Udaną, nieudaną – zawsze czegoś się nauczysz na przyszłość. Nie musi to być (i nie powinna zapewne) na początek walka np. o zmianę systemu orzekania w Polsce. Można zacząć od czegoś mniejszego, nauczyć się działać w skali mikro. Czyli zamiast denerwować się, że przejście dla pieszych obok domu jest niedostępne, warto zacząć walkę o jego dostępność. I tak małymi krokami budować swoją aktywność. Rosnąć tak, jak czynili to poszczególni liderzy różnych organizacji pozarządowych.
Postulaty:
1.Systemowość i odpowiedzialność w działaniach na rzecz dostępności.
2.Konieczna jest informacja na temat dostępności obiektów, nazwana przez jednego z uczestników sesji „królową”. Bo jeśli np. osoby z niepełnosprawnościami nie mają jasnej informacji, czy budynek/przestrzeń/usługa są dla nich dostępne, to część z nich nie zaryzykuje wyjścia z domu i odbicia się od schodów/braku tłumacza online/braku pętli itd.
3.Ustawy (tzw. o dostępności i o dostępności cyfrowej) już są. Trzeba jednak pilnować ich realizacji stosując różne formy nacisku (w tym również kary) i zachęcenia ich stosowania oraz walczyć o kolejne przepisy i rozwiązania, choćby dotyczące usług asystenta.
4.Ustawy (tzw. o dostępności i o dostępności cyfrowej) dają możliwość podjęcia zatrudnienia jako koordynator ds. dostępności. Zdaniem dyskutujących, warto, by osoby
z niepełnosprawnościami weszły w ten sposób do urzędów, zmieniając je też od środka samą swoją obecnością.
5.Potrzebne są standardy ogólnopolskie i dla wszystkich. Nie może być tak, że w każdym mieście lub u każdego zarządcy terenu są inne standardy dostępności architektonicznej. Taki chaos nie sprzyja użytkownikom z niepełnosprawnościami, a pieniądze bywają wyrzucane w błoto.
6.Istnieje konieczność finansowania dostępności – adekwatnego do realnych potrzeb osób
w całym kraju, nie tylko w dużych miastach.
7.Ważne jest budowanie świadomości – bez tego trudno będzie o efektywność działań. Chodzi jednak o budowanie świadomości nie tylko „u nich”, jakichś mitycznych urzędników czy decydentów zza wielkich biurek. Także w środowisku osób z niepełnosprawnościami.